فرزندان ریشه های درخت سبز خانواده اند
- دکتر رویا درویش پیشه – زوج درمانگر و مشاور خانواده
خانواده به عنوان نخستین و در عین حال بنیادیترین نهاد اجتماعی همواره کانونی برای شکلگیری شخصیت ، ارزشها و هویت فردی و جمعی به شمار می رود.
این نهاد کوچک اما تاثیر گذار، نه تنها مأمن عاطفی و روانی اعضای خود است، بلکه نقشی اساسی در بازتولید فرهنگی و اجتماعی جامعه نیز ایفا میکند تا آن جا که به عنوان ستون فقرات جامعه محسوب می شود . به بیان ساده باید پذیرفت که این نهاد اجتماعی با ایجاد روابط خویشاوندی از یک سو و ایجاد شبکه های اجتماعی از سوی دیگر ، انسجام اجتماعی و ثبات جامعه را سبب می شود .
اما از میان تمام کارکردهای نهاد خانواده ، عالی ترین کارکرد «فرزندآوری» و «استمرار نسل» است. تحقیقات روانشناسان کودک بیانگر این واقعیت مسلم است که وجود فرزند در خانواده ، علاوه بر معنا بخشی به زندگی؛ پیوندهای عاطفی میان والدین را تقویت کرده و احساس مسوولیت مشترک میان زن و شوهر را افزایش داده و موجب افزایش امید ، انگیزه و پویایی در زندگی روزمره میشود.
از منظر اجتماعی نیز، خانوادههای دارای فرزند، پیوندهای گستردهتری را با جامعه برقرار میکنند؛ چرا که تربیت و پرورش فرزندان نیازمند تعامل چند سویه با نهادهای آموزشی، فرهنگی و اجتماعی است و این تعامل، خانواده را در شبکهای وسیعتر از روابط اجتماعی قرار میدهد. آنان از طریق تربیت فرزندان؛ زبان، سنتها و باورهای خود را به نسل آینده منتقل کرده و استمرار فرهنگی جامعه را تضمین میسازد.
از منظر آموزه های دینی و اخلاقی نیز فرزندان علاوه بر آن که یکی از بزرگ ترین نعمت های الهی و امانتی بزرگ تلقی می گردد ؛ مایه برکت، امید و استمرار حیات به شمار می رود ؛ بنابراین با زبان ساده می توان گفت که فرزندان نه تنها استمرار نسل را ممکن میسازند، بلکه بهعنوان نیرویی تحکیمبخش، بنیان خانواده را مستحکم تر کرده و آن را در برابر چالشهای اجتماعی و فرهنگی مقاومتر میسازد.
با این همه آن دسته از زوجینی که نااگاهانه و یا به دلایل واهی از فرزندآوری شانه خالی می نمایند نه تنها در بلند مدت که حتی در کوتاه مدت نیز درگیر آسیب های روانی و اجتماعی خواهند که جبران و یا درمان آن آسیب ها به سادگی امکان پذیر نخواهد بود . فرزند نیاوری شاید تامین کننده آزادی عمل و آسایش بیش تری در سال های نخست زندگی زوجین باشد اما پژوهش ها نشان داده است که همین زوجین در میانسالی به دلیل تنهایی و سکوت اجباری حاکم بر محیط خانه و خانواده دچار ناامیدی و یاس گردیده اند .از سوی دیگر نیز پژوهش های علمی جمعیت شناسان بیانگر این واقعیت تلخ است که کشور در معرض رشد منفی جمعیت قرار گرفته و بحران سالمندی تیز آن را تهدید می نماید .
پایداری جمعیت و جلوگیری از بحران سالمندی ، افزایش قدرت ملی و تامین امنیت اجتماعی ، انسجام اجتماعی و تقویت پیوندهای نسلی، تقویت نیروی کار و رشد اقتصادی ، انتقال فرهنگ و ارزشها به نسلهای آینده و سلامت روانی و عاطفی خانوادهها را می توان از نتایج افزایش فرزندآوری در جامعه بیان کرد .
تدوین برنامههای ملی جمعیتی نیز بهعنوان راهبردی بلندمدت، از بحران سالمندی و کاهش جمعیت جلوگیری خواهد کرد. دولت با ترکیبی از حمایتهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حقوقی میتواند شرایطی فراهم کند که خانوادهها با آرامش و امنیت بیش تری به فرزندآوری بپردازند. این اقدامات نه تنها موجب افزایش نرخ باروری میشود، بلکه به تحکیم خانواده، پایداری جامعه و رشد اقتصادی کشور نیز کمک خواهد کرد.
دولت باید با پرداخت یارانه و کمکهای مالی به خانوادههای دارای فرزند، پرداخت تسهیلات کم بهره جهت خرید یا ساخت مسکن و کاهش هزینههای درمانی از طریق پوشش بیمهای گسترده ؛ فشار مالی خانوادهها را کاهش داده و آنان را برای پذیرش مسوولیت فرزندآوری آمادهتر میسازد.
در کنار حمایتهای اقتصادی، سیاستهای اجتماعی نیز از سوی دولت اهمیت ویژهای دارد. افزایش مدت مرخصی زایمان تا یک سال و اعطای مرخصی تشویقی به پدران با حقوق کامل، ایجاد امکان ساعات کاری شناور و منعطف و یا دورکاری برای والدین و یا فراهمسازی مراکز ارائه خدمات مراقبت از کودک مانند مهدهای کودک می تواند از جمله اقدامات حمایتی دولت باشد تا والدین بتوانند با خیال آسوده نسبت به فرزندآوری ایمن اقدام نمایند .
متاسفانه بارها مشاهده گردیده است که بسیاری از مادران به دلیل عدم برخورداری از حقوق حمایتی پس از پایان مرخصی زایمان از کار برکنار شده و اخراج گردیده اند .
بی شک یکی از اقدامات مهم بسیج می تواند تدوین نقشه راه فرهنگی و اجتماعی در حوزه جوانی جمعیت باشد. این نهاد مقدس می تواند با توجه به فرامین مقام معظم رهبری ، حضرت آیت الله خامنه ای وبا بهرهگیری از شبکههای گسترده خود در سطح شهرها و روستاهای کشور ، زمینههای آموزشی، فرهنگی و اجتماعی لازم را برای زوجین فراهم ساخته و با تدوین و ارائه برنامهریزیهای منسجم، فرهنگ فرزندآوری را در جامعه تقویت نموده و زوجین را برای فرزندآوری تشویق نماید .