پریود نامنظم چیست؟

پیش از هر توضیحی باید بدانیم به چه پریودی نامنظم (oligomenorrhea) می‌گویند؟

به طور اصولی و دقیق، چرخه پریود در بدن زنان هر ۲۸ روز است. به این معنی که از اولین روز شروع قاعدگی و خونریزی تا اولین روز شروع قاعدگی و خونریزی بعدی باید ۲۸ روز زمان بگذرد. البته در بعضی زنان این چرخه ممکن است کمی طولانی‌تر یا کوتاه‌تر شود.

برای مثال امکان دارد فاصله شروع دو قاعدگی ۲۶ یا ۳۰ روز باشد. درصورتی که این فاصله همواره ثابت بوده و در طول یک سال تلرانس شدید و مکرر نداشته باشید، پریود شما منظم خواهد بود. اما اگر این فاصله کمتر از ۲۱ روز یا بیشتر از ۳۵ روز باشد، پریود نامنظم محسوب می‌شود. البته درصورت یک‌بار اتفاق افتادن این تغییر زمانی، می‌توان مشکل را به عواملی مانند تغییر آب و هوای ناشی از سفر یا بیماری و ضعف مربوط دانست.
اما با تکرار این تغییرات و البته ثابت نبودن فواصل باید نسبت به مشکل پیش آمده جدی بود و عوامل آن را بررسی کرد. نکته دیگر اینکه در دختران نوجوان که به‌تازگی پریود می‌شوند نامنظم بودن پریود طبیعی است. معمولا برای تنظیم بدن با این تغییرات سن بلوغ و ایجاد نظم در پروسه پریود به دو سال زمان نیاز است. همچنین زنان درآستانه یائسگی نیز به دلیل مواجهه با تغییرات هورمونی مختص این سن، طبیعتا با پریود نامنظم روبرو می‌شوند.

علائم پریود نامنظم

معمولا بعد از عبور از سن بلوغ، چرخه قاعدگی نظم خود را در بدن پیدا کرده و هر زنی فواصل دو پریود، طول هر چرخه قاعدگی و تعداد روزهای هر دوره پریودش را به صورت مشخص می‌داند. بنابراین علت پریود نامنظم دختر ۱۳ ساله می‌تواند عدم تکامل تغییرات بلوغ باشد و از علائم بیماری خاصی محسوب نشود. در ادامه به برخی مهمترین علائم پریود نامنظم اشاره می‌کنیم:

• چرخه قاعدگی بیش از ۳۵ روز و تکرار چرخه به همین شکل
• بیشتر یا کمتر شدن تعداد روزهای پریود از حالت معمول و تکرار آن
• غیرعادی بودن خونریزی (خونریزی خیلی زیاد یا خیلی کم)
• خروج لخته‌های خونی بزرگ و غیرعادی از واژن به میزان زیاد
• پریود نشدن برای یک ماه و تکرار آن
• درد شدید پریود و غیرعادی بودن ان

باید دقت کرد که همه علائم ذکر شده، باید باتوجه به سوابق فردی بررسی شوند. برای مثال اگر به‌طور طبیعی پریودهای دردناک دارید یا خونریزی‌های شدید، این موارد نمی‌تواند علائم پریود نامنظم در شما باشد.
برای دقت بیشتر می‌توانید سه ماه متوالی، زمان شروع، پایان و شرایط پریود خود را یادداشت کنید. درصورت نامنظم بودن و عدم ثابت در زمان و شرایط می‌توانید مطمئن شوید که به پریود نامنظم مبتلا هستید. برای اطمینان بیشتر البته می‌توان از برخی مشاوران متخصص نیز کمک گرفت.

علائم اولیه بارداری در پریود نامنظم

ما در کل باید حواسمان باشد که هر عقب افتادگی را در زمان پریود را در درج اول بارداری حساب کنیم و تست داده باشد، یعنی همان طولانی شدن بیش تر از سی و پنج روز را باید اول تست بارداری در مراجعه کنندگانمان داده شود.

علت نامنظم بودن پریود چیست؟

پریود نامنظم طیف وسیعی از عوامل را دربر می‌گیرد. این عوامل بسته به سن و شرایط زنان نیز تغییر می‌کند. برای مثال علت پریود نامنظم دختر مجرد می‌تواند با علت پریود نامنظم یک مادر میان‌سال کاملا متفاوت باشد. معمولا عللی که برای پریودی نامنظم وجود دارد، معمولا علل متفاوتی هست:  بهم ریختگی هورمون ها، کیست های تخمدان، مانند تخمدان پلی کیستیک و یا فیبروم های رحمی هستند، مصرف برخی دارو ها ممکن است باشد و استرس های شدید، تغذیه نامناسب و تمامی این ها روی سیکل پریود تاثیر دارد .اکنون برخی از شایع‌ترین عوامل پریود نامنظم را بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید:

بارداری

شایع‌ترین علت پریود نامنظم در زنان متاهل بارداری است. برخلاف تصور عمومی بارداری به صورت کامل پریود را قطع نمی‌کند و برخی زنان در ماه‌های اولیه بارداری شاهد پریود نامنظم هستند. البته همین نکته می‌تواند باعث شود تا این زنان به موقع متوجه بارداری خود نشوند. نامنظم بودن پریود براثر بارداری با تاخیر، لکه بینی به‌جای خونریزی و کوتاه شدن دوره پریود همراه است. باتوجه به علائم اولیه بارداری در پریود نامنظم می‌توان از بروز مشکلات احتمالی بعدی پیشگیری کرد. این علائم عبارتند از:

• تهوع بخصوص در ساعات اولیه روز
• حس خستگی و بی‌حالی غیرعادی
• حساسیت غیرعادی به بو
• درد و ناراحتی در سینه‌ها

با همراه شدن این علائم در کنار پریود نامنظم، باید نسبت به انجام تست‌های بارداری اقدام کرد.

شیردهی

تغییرات هورمونی اصلی‌ترین دلیل پریود نامنظم هستند. شیردهی نیز تغییرات هورمونی خود را دارد. این تغییرات تاحدی تاثیر دارند که گاهی ممکن است تا ماه‌ها پس از زایمان، مادر شیرده مانند دوران بارداری، پریود نشود. گاهی نیز چرخه قاعدگی طولانی‌تر می‌شود. درصورت بازگشت چرخه به حالت عادی قبل از بارداری و شیردهی، با توقف شیردهی، جای نگرانی نیست. این بازگشت ممکن است یک یا دو ماه پس از پایان شیردهی به‌طول انجامد.

مصرف داروهایی با عوارض خاص

معمولا داروهای برپایه هورمون درمانی تاثیر مستقیم بر پریود و قاعدگی دارند. این داروها می‌توانند قرص‌های ضد بارداری باشند یا هرگونه داروی مربوط به درمان اختلالات هورمونی. گاهی داروهای مربوط به درمان آکنه یا ریزش مو، اگر معضلات پوست و مو ریشه هورمونی داشته باشند، تغییرات پریودی را همراه دارد. داروهای دیگری مانند قرص‌های ضدافسردگی، داروهای مربوط به شیمی‌درمانی، رقیق‌کننده‌های خونی مانند آسپرین، داروهای صرع و داروهای مربوط به اختلالات تیروئید نیز عوارضی بر چرخه قاعدگی و پریود دارند.

فیبروم رحمی

فیبروم رحمی (Uterine fibroids) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های زنان زایمان است که پریود نامنظم را می‌توان مهم‌ترین علامت آن دانست. فیبروم رحمی در مواردی که غیرسرطانی و بدخیم هستند، چندان بزرگ نمی‌شوند و پریودهای شدید، دردناک و گاهی طولانی را همراه دارند. با ابتلا به فیبروم رحمی ممکن است فواصل پریود کاهش یافته و تعداد روزهای آن نیز بیشتر شود. فیبروم دردهای لگنی و درد هنگام رابطه جنسی را نیز به همراه دارد.

آندومتریوز

کیست آندومتریوز (Endometriosis) که از نوع کیست‌های بدخیم رحمی است، طی سال‌های اخیر به دلیل تغییر در سبک زندگی بشر، بسیار شایع شده است. به‌طوری که امروزه از هر ۱۰ زن که در سنین باروری به‌سر می‌برند یک نفر به این بیماری مبتلا می‌شود. پریود نامنظم از اولین علائم کیست آندومتریوز است. پریود نامنظم ناشی از اندومتریوز معمولا با خونریزی‌های میان‌دوره‌ای، خونریزی‌های دوره‌ای بسیار شدید و طولانی همراه با درد زیاد خود را نشان می‌دهد. یکی از عوارض آندومتریوز ناباروری است همین مساله باعث شده است بسیاری مدام سوال کنند :

آیا پریود نامنظم باعث نازایی می‌شود؟

باید بگوییم خیر، خود پریودی نامنظم باعث نازایی نمی شود ولی باید علت این پریودی نامنظم را بفهمیم، گاهی اوقات علت آن فیبروم های خیلی بزرگ می تواند باشد که تا آن موقع درمان نشود ممکن است بارداری هم اتفاق نیوفتد ولی گاهی اوقات می بینیم علت تخمدان پلی کیستیک هست که با درمانی که گذاشته می شود، بارداری هم بعد از آن به راحتی اتفاق می افتد، پس قطعا صرف نامنظم بودن پریود ها باعث نازایی نمی شود .

وزن بالا

اضافه‌وزن زیاد درصورتی که باعث اختلالات هورمونی و ترشح بیش از حد انسولین شود می‌تواند پریود نامنظم را به‌دنبال داشته باشد.

اختلالات تیروئیدی

هرگونه نقص عملکرد تیروئید که در ترشحات هورمونی موثر باشد، می‌تواند منجر به پریود نامنظم شود. به این معنی که کم‌کاری و پرکاری تیروئید هردو در تغییر چرخه قاعدگی موثر هستند. البته این تغییرات به شکلی متفاوت بروز می‌کنند که در ادامه توضیح دقیق‌تر می‌دهیم.

• کم‌کاری تیروئید باعث کوتاه شدن غیرعادی و سبک بودن پریود می‌شود.
• پرکاری تیروئید باعث طولانی شدن و شدت زیاد پریود می‌شود.

البته این تغییرات باید مسمتر باشند و باتوجه به نظم بدن هر شخص بررسی گردند. اختلالات تیروئید معمولا در فواصل چرخه قاعدگی تاثیری ندارند.

ورزش شدید

ورزش بیش از حد، گاهی درحد حرفه‌ای می‌تواند در ترشح هورمون‌ها موثر باشد که در این صورت در روند قاعدگی و نظم پریود نیز تاثیر خواهد داشت.

کاهش وزن زیاد

کاهش وزن زیاد و بی‌اشتهایی شدید، نیز یکی از عوامل پریود نامنظم است. البته این کاهش وزن باید ناگهانی و قابل توجه باشد که معمولا اختلالات عصبی و ریزش مو را نیز به‌دنبال دارد.

استرس

استرس و اضطراب، در سلامت بسیاری بخش‌هلای بدن تاثیر دارند. یکی از این بخش‌ها نیز روند جنسی زنان است. تاثیر استرس تاحدی است که اگر در طول یک چرخه قاعدگی دچار اضطراب باشید، در آن دوره پریود نامنظم خواهید داشت و درصورت برطرف شدن عامل اضطراب و استرس، دوره بعدی را برطبق نظم قبلی پشت سر خواهید گذاشت. اگر استرس و اضطراب شما مستمر باشد و تداوم داشته باشد بدون شک نامنظمی مزمن پریود را به همراه دارد.

سرطان دهانه رحم

سرطان دهانه رحم (cervical cancer) که از شایع‌ترین سرطان‌های زنان است، با علائمی همچون اختلال قاعدگی و پریود نامنظم همراه است. پریودهای فرد مبتلا به سرطان دهانه رحم، با خونریزی‌های شدید همراه بوده و معمولا طولانی است. خونریزی‌های میان‌دوره‌ای، کوتاه شدن چرخه قاعدگی و درد نیز از دیگر علائم پریود نامنظم ناشی از سرطان دهانه رحم هستند. سرطان دهانه رحم خونریزی حین رابطه جنسی و ترشحات غیرعادی واژن را نیز به دنبال دارد.

• تخمدان پلی‌کیستیک

سندرم تخمدان پلیکیستیک (PCOS ) از شایع‌ترین بیماری‌های زنان است و از رایج‌ترین دلایل پریود نامنظم. کیست تخمدان می‌تواند پریود را کاملا قطع کرده یا آن را شدت دهد. گاهی نیز چرخه قاعدگی را تغییر می‌دهد. از دیگر علائمی که با کیست تخمدان و پریود نامنظم ناشی از آن همراه می‌شوند می‌توان به افزایش موهای زائد بدن و ریزش مو با الگوی طاسی مردانه اشاره کرد. کیست تخمدان می‌تواند منجر به ناباروری شود.

یکی دیگر از عوامل طبیعی پریود نامنظم را باید ورود به سنین یائسگی دانست. این سندرم که پری‌منوپز (Perimenopause) نیز نامیده می‌شود، قاعدگی‌های به‌شدت نامنظم را به همراه دارد و از سنین ۴۵ تا ۵۰ سالگی آغاز می‌شود. سندرم پری‌منوپز می‌تواند بین ۴ تا ۸ سال ادامه داشته باشد. اختلال خواب، مسافرت، مصرف مخدرها، عفونت دستگاه تناسلی و لگنی و دیابت نیز از دیگر عوامل پریود نامنظم هستند.

علت پریود نامنظم دختر مجرد

معمولا در دختران مجرد بیشتر اختلالات هورمونی هست چون هنوز سیستم بدنی شان مانند یک خانم بالغ نشده است و آن هورمون ها به سطح کافی نرسیده است، ممکن است پریودا نامنظم باشد، معمولا ما در سال اول کاری با دختران مجرد نداریم، مثلا سیزده یا چهارده سالگی تا انشاالله یکی دو سال از زمان پریودشان گذشت روی روال معمولی می افتند، اما اگر بعد یکی دو سال هنوز نامنظم بودن را داشته باشند احتیا به درمان پیدا می کنند .

درمان پریودی نامنظم

درمانی که بخواهیم در خصوص پریودی های نامنظم بدهیم باز بسته به علت آن متفاوت هست، یعنی علت باید درمان شود نه قطعا فقط دارو داده بشود و خونریزی ها قطع شود، معمولا اگر که کیست تخمدان باشد، بنا به نوع کیست درمان متفاوت هست، معمولا از قرص های جلوگیری استفاده می شود ولی اگر کیست های خیلی بزرگتر از مثلا هشت سانتی متر باشد ممکن است که کار به جراحی کشیده شود .

در مورد فیبروم ها خیلی بستگی به شخص و سن بیمار دارد که بعضی از آنها با دارو درمان می شود، بعضی های آن نیاز به جراحی دارد، ولی در کل اگر به دلیل اختلالات هورمونی باشد با یکسری از دارو ها می توانیم این سیکل ها را منظم کنیم و پریود های نامنظم را درست کنیم، یا می توانیم برای یک الی دو دوره از قرص های جلوگیری استفاده کنیم یا می توانیم اگر اشخاصی هستند که قصد بارداری دارند یا قرص های جلوگیری به آنها کارساز نیست می توانیم از قرص های پروژسترونی استفاده کنیم که به مدت دو هفته در سیکلشان استفاده بکنند و پریود ها تنظیم شوند .

اگر نامنظمی پریود دراثر مصرف قرص بارداری، اختلال تغذیه‌ای یا استرس و اضطراب باشد با تغییر روش جلوگیری، اصلاح سبک تغذیه و مصرف آرام‌بخش‌های ضعیف درمان خواهد شد. درمان‌های دارویی پریود نامنظم باتوجه به عوامل ایجاد آن متفاوت است و نیاز به تشخیص و تجویز پزشک  منخصص زنان و زایمان دارد.

درمان خانگی پریود نامنظم

بهترین راه پیشگیری از پریود نامنظم دوری از استرس و اضطراب، حفظ آرامش و درپیش گرفتن روش‌های خانگی مدیتیشن است. درمان پریود نامنظم دختران با انجام منظم و روزانه ورزش‌های سبک به‌راحتی به‌نتیجه می‌رسد. ضمن اینکه سبک جدید زندگی را در آن‌ها پایه‌ریزی می‌کند. استفاده از برخی داروهای سنتی نیز در درمان پریود نامنظم توصیه می‌شود. این داروها عبارتند از:

• کوهوش سیاه
• پنج‌انگشت
• ریشه شیرین‌بیان
• زردچوبه

روش‌های استفاده از این گیاهان را می‌توان از متخصصین طب سنتی پیگیری کرد. معمولا دم‌کرده این گیاهان در دوزهای و دفعات مشخص تجویز می‌شود. اصلاح سبک تغذیه نیز تاثیر خوبی بر درمان پریود نامنظم دارد. بهره‌بردن از خواب و استراحت کافی و کم گرفتن از آرامبخش‌های گیاهی مانند بیدمشک و بهارنارنج نیز کمک خوبی به بهبود این مشکل می‌کند.

درصورت تداوم اختلال قاعدگی، ممکن است دچار معضلاتی مانند پریود نامنظم و جوش صورت شوید که بسیار آزاردهنده خواهید بود. برای پیگیری دقیق و صحیح بهتر است از مشاوره زنان کمک گرفته و درصورت لزوم از معاینه حضوری بهره‌مند شوید.

**دکتر ندا اکتابانی